به گزارش روابط عمومی دانشکده طب ایرانی، نخستین ویراسته از راهنمای خودمراقبتی و بهبود ایمنی در برابر ویروس کورونا، براساس اصول بهداشتی و پزشکی رایج و آموزه های طب ایرانی، توسط دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت و با همکاری بنیاد ملی طب ایرانی و انجمن علمی طب سنتی ایران تهیه و تنظیم شده است که مبنای آن شواهد پزشکی، منابع طب ایرانی و طب نوین، تجربه های بالینی و گزارش های منتشرشده است.
دکتر حسین رضایی زاده، رئیس دانشکده طب ایرانی، در راستای انتشار این دستورالعمل، در پیامی رویکردها و ضرورت های نگارش این راهنما را شرح داده است.
متن این پیام در ادامه آمده است:
نون و القلم و ما یسطرون.
سطر اول:
انسان همیشه با بیماری‌های ویروسی روبرو بوده و در کشمکش با آنها راه‌های گوناگونی را آزموده است و می‌دانیم که مهم‌ترین ویژگی ویروس کورونای نوپدید، خطر آلودگی محیطی بیشتر و گسترش سریع‌تر آن نسبت به ویروس‌های دیگر است و چون تاکنون واکسن یا داروی اختصاصی برای آن ساخته نشده است، باید مقاومت تنی و روانی خود را در برابر این ویروس و پیامدهای ذهنی و هیجانی شیوع آن افزایش دهیم.
بدین مقصود، پیشنهادهایی برای افزایش تاب‌آوری زیستی ـ روانی افراد تندرست بر پایۀ حکمت طب ایرانی فراهم آورده‌ایم که امیدواریم بتواند به مردم عزیز، پزشکان پرستاران و بهیاران و نیروهای خدمات و همه عزیزانی که در خط مقدم این مبارزه هستند کمک کند تا از گزند و آسیب این ویروس دور و ایمن باشند و امیدواریم با توکل به نیروی حق، و با عمل به دستورهای بهداشتی، و توجه به توصیه‌های طبیعی بتوانیم با کمترین آسیب جسمی، روحی و اجتماعی از این دشواری گذر کنیم.
سطر دوم:
راهنمای خود مراقبتی که به پیوست تقدیم شده، تنها دستور عمل رسمی و مورد تایید دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که با همکاری بنیاد ملی طب ایرانی و انجمن علمی طب سنتی ایران تنظیم شده است.
خدا را سپاس می گویم که با همت دوست عزیزم جناب آقای دکتر مجید انوشیروانی، استادیار محترم دانشگاه علوم پزشکی مشهد و لطف برادر خوبم جناب آقای دکتر کریمی، دانشیار محترم دانشگاه علوم پزشکی تهران و نقد و مشاوره بسیاری از دوستان این دستور عمل، اگرچه به زبان ساده و برای مردم اما بر اساس شواهد و مستندات علمی و حکمی تهیه شده است.
سطر سوم:
واقعا نمی دانم وقت مبارزه بی امان و صریح و به دور از ملاحظات و تعارفات با مدعیان دروغین طب سنتی کی فرا می رسد؟
چه بیماران روان پریش یا متوهمان یا سوء استفاده چی هایی که در فضای مجازی از هر اتفاق و آب گل آلودی حتی اگر آغشته با خون و لجن باشد، قصد شکار و بهره بردن دارند!
چه دزدانی که با چراغ آمده اند و در لباس فاخر پزشکی دروغ پردازی و خیال بافی می کنند! اینان کاسبان بی رحم و انصاف سادگی برخی مردم و استیصال برخی بیماران مزمن یا سخت درمان هستند.
چه آنان که در لباس مقدس روحانیت، با استعاره و استمداد از هاله نور و پسوند اسلامی، هم سلامت مردم را نشانه رفته اند و هم مقدسات جامعه را!
بدیهی است برخی از این ضریح لیسان، کاسه لیس حماقتند که اگر نه حتما خود فروخته اند، بعضی نیز جرعه نوش ساده لوحی اند، اما امان از آنان که کمر پیامبر و اولیای خدا - که درود خدا بر ایشان باد - را شکستند و همچنان می شکنند!
امان از عالمان متهتک و جاهلان متنسک!
اگرچه در دانشگاه وظیفه ما آموزش و پژوهش و تولید علم مبتنی بر شواهد به معنای جامع آن است، اما رسالت اجتماعی ما ایجاب می کند از جماعت خیانتکار و جنایتکار تبری بجوییم.
آن گاه که ظاهرا تاریخ تکرار شد و یک بیمار روانی، اگر روزگار ثابت نکند که خائن به اسلام و ایران و طب نبوده، به تقلیدی تهوع آور از غربیان که قانون در طب ابن سینا را سوزاندند، او نیز با تمام حقارت خود کتاب سترگ طب داخلی را سوزاند؛ نه جامعه پزشکی بلکه تمام عناصر و نهادهای حوزوی، فقهی، فرهنگی و اجتماعی باید یک دست و یکصدا این تفکر و گفتار و کردار فتنه انگیز را برای همیشه تعیین تکلیف می کردند!شگفت آن که با نامه پراکنی به برخی مراجع علمی مثل دانشگاه ما و صدور بیانیه های عمومی، حداکثر تلاش خود را برای عرضه و تبلیغ و فروش داروهای صرف می کنند.
این حکیمان خود خوانده و در خانه خزیده، که جان بزرگانی از حوزه و مردم را نیز تا کنون فدای طبل توخالی ادعاهای خود کرده اند، اکنون باید با جان و دل یا به جبر و الزام در مراکز درمان کورونا حاضر شوند یا آورده شوند تا هرگاه از استعمال بنفشه و انمای ویولا! فارغ شدند همه بدانند خوش باشد گر محک تجربه آید به میان! تا اگر نه، ظاهر و باطن ایشان برای همگان عریان شود!
 سطر چهارم:
در این آشفته بازار و قبل آن برخی از بزرگان مورد احترام و ستایش همیشگی ما، از سر لجاجت و رفتار غیر علمی و غیر اخلاقی (که قطعا با اندیشه علمی و اخلاقی) تفاوت دارد به هر شکل و زبانی و سره از ناسره فرق نکرده، چوب عتاب و توهین بر پیکر طب ایرانی به عنوان میراث علمی و اصیل و بومی و ملی ما می نوازند!
همچنان رویه ما رعایت ادب استاد و شاگردی و احترام به همه عقاید و تسامح است و محاجه و استدلال با ایشان را بی اثر می دانیم تا گذر زمان و روزگار و دستاوردهای علمی حقانیت ما در دفاع علمی و لزوم احیای طب ایرانی در حدود آکادمیک و روش مند و مبتنی بر عقلانیت و منطق را به اثبات رساند.
سطر پنجم:
گزیده تفکر و رویکرد آموزه‌های طب ایرانی
می‌دانیم که در پیشگیری، کنترل، و درمان بیماری ناشی از ویروس کورونا و هر بیماری عفونی دیگر، توجه به سه عامل مهم است:
الف. عامل مهاجم (ویروس)
ب. میزبان (انسان)
ج. محیط
در کنار رعایت دستورات بهداشتی ناظر به محیط و شناخت مکانسیم عوارض ناشی از ویروس، در این دستور عمل بنا به دیدگاه حکیمان و طبیبان کهن، بیش از هر چیز بهبود شرایط میزبان را در نظر داریم تا امکان و استعداد ابتلا را کاهش دهیم و بدین مقصود بایسته است که به این امور توجه کنیم:
1. تقویت اعضای حیاتی بدن (مغز، قلب، کبد) و نیروهای عالی آنها، و حفظ کارمایه‌ها و بن‌مایه‌های اصلی در عملکردهای زیستی (حرارت غریزی و رطوبت غریزی).
2.تقویت اعضای دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی، و اعضایی که با آنها عملکرد همگرا دارند. این تقویت هم شامل تقویت عملکرد و هم افزایش توان دفاعی و محافظتی است.
3. حفظ اعتدال مزاج شخصی: هر فرد تندرست با هر مزاجی، در شرایط بهینۀ شخصی خود قرار دارد و باید این اعتدال را حفظ کند و به تقویت مزاج مادرزادی بپردازد. بنابراین توصیه به مصرف گرمی‌بخش‌های قوی و شدید را مجاز نمی‌دانیم و حتی برای سالمندان سردمزاج نیز هر گیاه دارویی گرمی‌بخش را پیشنهاد نمی‌کنیم.
4. تعدیل و کنترل شرایط ناهنجار بدنی اعم از سوءمزاج‌هایی که ممکن است خطر ابتلا و شدت بیماری را افزایش دهند. این امر در مورد مبتلایان پرفشاری خون، مشکلات قلبی، بیماری‌های تنفسی، و دیابت مهم‌تر است. در این دستور عمل به پاکسازی‌های ملایمی اشاره خواهیم کرد که منجر به ضعف نشوند و قوای بدنی را دچار آشفتگی ناگهانی نکنند.
کوشیده‌ایم که توصیه‌هایمان از سازگاری فرهنگی، سادگی، ارزانی و دسترس‌پذیری برخوردار باشند و پرهیزها نیز قابل اجرا و منطقی باشند. این پیشنهادها صرفاً برای ارتقای سلامت در افراد تندرست، و افزایش ایمنی در افراد در معرض خطر است.
علاوه بر سوال همیشگی درباره خوردن و نخوردن ها که از هر طبیب سنتی سوال می شود و در دستور عمل به آن پرداخته ایم، و البته یک جمله اگر اینجا بیاوریم کم کردن حداقل بیست درصد از کالری و غذای همیشگی است (روزه داری طبی)، اما چون بهترین، موثرترین و ارزان ترین راه تقویت ایمنی عمومی بدن آرامش و آسایش است، این بخش را تکرار خواهیم کرد:
آرامش و آسایش، و توجه به دل و جان
همه می‌دانیم که حالات ذهنی و هیجانی مانند ترس، نگرانی، بی‌تابی، و اندوه شدید عملکردهای طبیعی دستگاه عصبی، غدد درون‌ریز، و سیستم ایمنی ما را دچار آشوب می‌کنند.
برای افزایش پایداری عملکردهای سیستم ایمنی، غدد، و اعصاب نخست باید اطّلاعات ورودی به ذهن و حواس را مدیریت کنیم. اگر پیوسته و پیاپی، چشم و گوشمان به گوشی همراه یا دیگر رسانه‌ها باشد، و گفت‌وشنید و جست‌وجویمان مدام درگیر شایعات نادرست (و حتی اخبار درست) باشد دلمان از وحشت و بیم لبریز می‌شود و در پی آن هماهنگی این دستگاه‌ها برای فراهم کردن تاب‌آوری و مقاومت بدن به‌هم‌می‌ریزد که نتیجۀ آن کاهش سطح ایمنی بدن است.
امر بسیار مهم دیگر در افزایش این تاب‌آوری، تنظیم زمان خواب و بهبود کیفیت خواب است. مهم‌ترین مقوی محور سیستم عصبی با سیستم ایمنی، خواب به‌وقت و آرام است. بنابراین آموزه‌های بهداشت خواب را جدی بگیرید.
با این مقدمه، به سه دسته توصیه‌های کلّی در حوزه آرامش و آسایش می‌پردازیم:
- با توکل و توسل، ذکرها و دعاها و نذرهای خالصانه و مددجستن از نیروبخش‌های معنوی می‌توانیم طمأنینه‌ای در قلب طلب کنیم که نه‌تنها به تندرستی ما کمک می‌کند بلکه مایۀ رستگاری و برکت در جان ما می‌گردد.
-اکنون بهترین فرصت برای هم‌نشینی با خودمان و خانواده است و می‌توانیم با این کارهای ساده، تشویش را به آسایش بدل کنیم:
 مطالعۀ آثار ادبی بزرگان ادب فارسی، مطالعۀ ادبیات داستانی، خواندن قصه‌ها و حکایات و مثل‌ها در جمع خانواده، تماشای فیلم‌های مستند جذاب و سینمای کمدی، مطالعه تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین، خواندن سرگذشت بزرگان دانش و هنر، پرداختن به سرگرمی‌ها و بازی‌های خانگی، شنیدن نغمات و الحان آرامش‌بخش، مرور خاطراتی از شادکامی و موفقیت‌های خود یا اطرفیان، انجام تمرین‌های تنفسی و تن‌آرامی.
- یک راه ساده، رایگان و موثر برای تقویت سیستم‌ ایمنی، خندیدن است.
کارآمدی خندیدن در بهبود عملکردهای سیستم ایمنی (هم ایمنی ذاتی، و هم‌ ایمنی تطابقی یا اداپتیو) در مقالات علمی بسیار زیادی بررسی شده و در نشریات معتبر منتشر شده است.‌
در واقع خندیدن، دومینویی از رویدادهای گوناگون را در سیستم تنفسی، عصبی، عضلانی، لنفاتیک، گردش خون، غدد درون‌ریز، و سیستم ایمنی فعال می‌کند که یکی از نتایج شگفت‌انگیز آن افزایش چشمگیر قدرت سیستم ایمنی است.
خلاصه اینکه: به جای غرق شدن در خبرهای ناگوار و بیم‌آور، گوشی‌ها را کنار بگذارید و ساعتی از شبانه‌روز را در کنار خانواده به دیدن پویانمایی‌های (انیمیشن) خنده‌دار، و ویدیوهای کمدین‌های بزرگ بگذرانید و اشعار وحکایات طنز بخوانید، و بخندید.
اگر سنت اوست نوآوری!
نگاهی هم از نو به سنت کنیم!

حسین رضائی زاده
۱۶ اسفند ۹۸