چهارمين سمينار مركز تحقيقات نفرولوژي با عنوان سنگ هاي كليوي صبح امروز پنجشنبه 22 ارديبهشت 1390 به همت اين مركز و با همكاري دفتر ارتباط با دانش آموختگان در سالن اجتماعات اين دفتر برگزار شد.
دكتر سيد منصور گتميري معاون آموزشي مركز تحقيقات نفرولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران و دبير دفتر ارتباط با دانش آموختگان ضمن خير مقدم به مدعوين، با اظهار خرسندي از برگزاري چهارمين سمينار از سلسله سمينارهاي مركز تحقيقات نفرولوژي كه با همكاري دفتر ارتباط با دانش آموختگان برگزار مي شود و با اشاره به دو برنامه موازي پزشكان و پرستاران با عنوان سنگ هاي كليوي گفت: اين برنامه ها با همكاري دفتر ارتباط با دانش آموختگان برگزار مي شود.
وي با بيان مختصري از تاريخچه تاسيس اين دفتر خاطر نشان كرد: در سال 1384ايده تاسيس دفتر ارتباط با دانش آموختگان توسط دكتر لاريجاني رييس دانشگاه مطرح و در سال 1385 مقدمات تصويب آن در هيئت رئيسه، شوراي دانشگاه و هيئت امناي دانشگاه فراهم و مقرر شد كه دفتري زير نظر رييس دانشگاه براي برقراري ارتباط با فارغ التحصيلان رشته هاي مختلف پزشكي، دندانپزشكي، داروسازي، پرستاري، مامايي و رشته هاي ديگر فراهم شود.
دبير دفتر ارتباط با دانش آموختگان در مورد سير تصاعدي فارغ التحصيلان اين دانشگاه از بدو تاسيس تاكنون و با نگاهي به مدرسه طب دارالفنون تصريح كرد: از سال 1313 دانشكده پزشكي تهران تحت عنوان دانشگاه تهران با دانشكده پزشكي آغاز به كار كرد. اما حدود 160 سال قبل در مدرسه طب دارالفنون در حقيقت فعاليت مدرسه طب آغاز شده بود. اما در 15 بهمن 1313، مجلس وقت همان مدرسه طب دارالفنون را تحت عنوان دانشگاه تهران به شكل رسمي اعلام كرد كه با اولين دانشكده يعني دانشكده پزشكي شروع به كار كرد. در اين كار نيز مرحوم پروفسور حسابي زحمات زيادي را متحمل شد و اولين بار لفظ دانشكده و دانشگاه را از لغات Faculty و University  فرانسه به فارسي ابداع و به كار برد.
دكتر گتميري با بيان اين مطلب كه در سال 1319 اولين فارغ التحصيلان پزشكي وارد جامعه شدند و در حال حاضر 80-70 هزار فارغ التحصيل رشته هاي مختلف اين دانشگاه را داريم كه اولين و قديمي ترين دانشگاه كشور است، با تشريح اهداف دفتر ارتباط با دانش آموختگان گفت: اين دفتر سعي مي كند تا با فارغ التحصيلان ارتباط برقرار كند. اين ارتباط دوطرفه است. اميد است كه كمك ها هم دوطرفه باشد. همانند دانشگاه هاي قديمي دنيا كه مرسوم است فارغ التحصيلان به دانشگاهي كه از آن فارغ التحصيل شده اند كمك كنند و دانشگاه هم خدماتي را كه عمدتاً ارائه خدمات آموزشي است، ارائه مي كند.
هيئت علمي گروه نفرولوژي دانشگاه با ذكر مثالي از دانشگاه هاروارد افزود: دانشگاه هاروارد در 70 كشور دنيا بيش از 180 كلوپ دارد كه با فارغ التحصيلانش در ارتباط است. ما نيز حدود 20 كانون داريم كه از طريق دانشكده هاي مختلف با دفتر ارتباط با دانش آموختگان ارتباط دارند. فعاليت هاي مختلفي از قبيل برگزاري چندين گردهمايي را داشتيم. امسال برنامه هاي آموزشي و پژوهشي نيز به برنامه هاي اين دفتر افزوده شده است. جا دارد از همكاران اين دفتر كه پا به پاي همكاران مركز تحقيقات نفرولوژي براي فراهم آوري مقدمات اين كار تلاش مي كنند، تشكر و قدرداني كنم.  
بنابر اين گزارش، سپس دكتر لسان پزشكي رييس مركز تحقيقات نفرولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران در مورد سنگ هاي مجاري ادراري گفت: سنگ هاي مجاري ادراري مثل سابق يك بيماري ايزوله نيست. همچنان كه دكتر گتميري اشاره كرد، در خيلي از مقالات و كتب جديد به عنوان يك بيماري ياد مي شود كه جزء بيماريهاي سيستميك است. همچنين تظاهري از يك سري علائمي است كه ممكن است ظاهراً ارتباطي با سنگ هاي كليه نداشته باشد.
وي سنگ هاي كليه را يك مسئله اساسي بيشتر جوامع عنوان كرد و در تشبيه آن به كمربند زلزله افزود: مثل كمربند زلزله كه در دنيا بر روي نقشه رسم مي شود، يك نقشه سنگ هم وجود دارد، يعني يك سري كشورها در كمربند سنگ سازي قرار مي گيرند كه مقداري از اين نقشه سنگ سازي از كشور ما هم مي گذرد.
رييس مركز تحقيقات نفرولوژي خاطر نشان كرد كه فاكتورهاي دخيل در اين امر نياز به بحث مفصلي دارد و با بيان عوامل مطرح در مطالعات چند سال اخير گفت: بر اساس مطالعات ديابت، سندرم متابوليك، غير نرمال بودن دور كمر، فشارخون بالا، اختلال HDL، اختلالات متابوليسم گلوكز، اختلالات متابوليسم تري گليسريد مطرح مي شود كه رابطه آنها با سنگ كليه را نشان مي دهد. يعني افراديكه وزن بالا، فشارخون بالا و يا حتي متوسط و اختلالات متابوليسم گلوكز دارند، بيشتر از افراد ديگر در معرض سنگ هاي كليوي قرار دارند.
وي با استناد به مطالعات انجام شده در اين رابطه گفت: مطالعات نشان داده كه در اين افراد توليد اندروژن اسيداوريك افزايش يافته است. سنگي كه با آن برخورد مي كنند بيشتر از درصد شايع سنگي است كه افراد ديگر با آن برخورد مي كنند.
دكتر لسان پزشكي با بيان اين نكته كه بطور كلي سنگ هاي كلسيمي 90 درصد سنگ ها را تشكيل مي دهد و اگزالات كلسيم در راس آنها حدود 70 درصد است، تاكيد كرد: شانس تشكيل اوريك اسيد در افراد دچار سندرم متابوليك، ديابتي ها و افراد دچار بيمارهاي سيستميك به ميزان قابل توجهي افزايش مي يابد.
وي گفت كه تئوري هاي متعددي در اين رابطه وجود دارد: در حالت عادي برخورد و پاسخ اصلي كليه ها به Load اسيدي كه وارد بدن مي شود و در درجه بعد فاكتورهاي ديگري تحت عنوان Titrable اسيديتي شامل سيستم فسفات، سيستم كراتينين و بعضي تركيبات كتوني مطرح است. يكي از مهم ترين آنها سيستم اوريك اسيد و اورات است كه پاسخي است در جهت مقابله با  Load اسيدي كه وارد بدن مي شود. افراديكه دچار سندرم متابوليك مي شوند در مجموع تعادل شان دربين اين دو سيستم به حدي بهم مي خورد كه توليد سنگ هاي يوريك اسيد در ادرار بيشتر شده و زمانيكه PH ادرار اسيدي مي شود شانس تبديل اورات به اوريك اسيد بيشتر مي شود. وقتي اين امر در افراد دچار سندرم متابوليك اتفاق مي افتد توليد آندروژن اسيد بيشتر مي شود و PH اسيدي ادرار باعث مي گردد ميزان توليد اوريك اسيد در ادرار افزايش يابد كه اهميت اين موضوع از توليد كلي اسيداوريك بيشتر است.
استاد گروه نفرولوژي با تاكيد براينكه اسيد اوريك شانس توليد سنگ را افزايش مي دهد يادآور شد: مصرف پروتئين بالا ميزان توليد اسيد اوريك را بالا مي برد ولي اهميت  PH اسيدي ادرار در دفع اوريك اسيد به مراتب بيشتر از كل اسيد اوريك دفعي است. اسيد اوريك كريستالي است كه حلاليت آن نسبت به يوريت در ادرار به مراتب كمتر است و بنابراين زمينه رسوب در يوريك اسيد بالاي ادرار، به مراتب بيشتر از حالتي است كه اورات ادرار بالاست. البته اورات هم مهم است.
وي در مورد افراديكه بيماري متابوليك و سيستميك دارند و در شرايطي كه  PH ادرار آنها اسيدي مي گردد، افزايش شانس توليد كريستال هاي نامحلول اسيد اوريك را زمينه ساز سنگ سازي و رسوب اوريك اسيد در كليه خواند و آن را يك بخش از رابطه سنگ ها با بيماري هاي سيستميك دانست و در مورد رابطه سنگ  با بيماري هاي كليه گفت: جنس هسته سنگ هاي اگزالات كلسيم گاهي از اوريك اسيد است. افزايش اوريك اسيد، PH اسيدي ادرار و سنگ هاي كليه نشانه يك بيماري سيستميك است.
تاكيد دكتر لسان پزشكي اين است كه شايد وجود سنگ هاي كليه نشانه وجود اختلالات ديگري نظير فشارخون بالا، بيماري هاي قلبي عروقي و اختلالات متابوليسم ليپيد باشد. رويكرد درماني ما با اين موضوع يك رويكرد عام تر است. اگر درمان هاي درستي اجرا شود مي تواند نقش موثري در پيشگيري از اختلالات بعدي كليوي داشته باشد.
وي با اشاره به مطالعات انجام شده، عوامل بالا برنده اوريك اسيد را علاوه بر مواد پروتئيني حيواني، قند فروكتوز موجود در موادي مانند عسل، بستني ها، نوشابه هاي حاوي فروكتوز خواند و با بيان اينكه مصرف فروكتوز باعث آزاد شدن اسيد اوريك در گردش خون مي شود، به نقش آن در افزايش فشار خون، تنگي عروق و تشديد مكانيسم افزايش فشار خون در افراد حساس به نمك اشاره كرد.
رييس مركز تحقيقات نفرولوژي تاكيد كرد: با توجه به مقالات منتشره، اگر اوريك اسيد در حد نرمال و زير نرمال باشد ( 6 ميلي گرم در دسي ليتر)، فيزيولوژيك تلقي شده و آنتي اكسيدان و براي بدن مفيد  است و جلوي خيلي از عواملي كه در استرس اكسيداتيو نقش دارند را مي گيرد ولي اگر از اين حد نرمال بالاتر رود اثرش عكس خواهد شد.
وي در پايان افزود: بايد بدانيم بيماري هايي مثل سندرم متابوليك، ديابت، فشارخون بالا، بيماري هاي كارديوواسكولر مي توانند با افزايش بروز سنگ به ويژه سنگ هاي اوريك اسيد همراه باشند. در برخورد با بيماري كه سنگ دارد هدف تنها معطوف به درمان سنگ نباشد كه فقط سنگ را به عنوان يك بيماري ايزوله درمان كنيم بلكه اين سنگ علاوه بر درد و عفونت و مشكلاتي كه دارد مي تواند نشانه يك بيماري سيستميك باشد. اگر به آن توجه كافي شود مي توان مشكلات و عوارض آن را كم كرد. بنابراين بايد بررسي در دو جهت ريسك فاكتورها و اصلاح و رفع ريسك فاكتورهاي بيماريهاي سيتميك فوق الذكر صورت گيرد. 
اين گزارش حاكيست براساس مطالب عنوان شده در اين سمينار: اپيدميولوژي سنگ هاي كليوي در كشورها و مناطق مختلف بين 20-2 درصد است. بطوري كه در سال هاي اخير در حال افزايش است. ميزان شيوع در آسيا 5-2 درصد است. بر اساس تحقيقات انجام شده در آمريكا، ميزان شيوع سنگ هاي كليوي 5-4 درصد بوده و 2 ميليون ويزيت هاي  سرپايي را در بر مي گيرد. ميزان شيوع در مردها بيشتر از زنان است كه البته در مردهاي بالاي 60 سال كاهش مي يابد. نقش عامل مهاري در ادرار زنها به عنوان محافظ تلقي مي شود. سنگ هاي كليوي در نژاد سفيد بيشتر از نژاد سياه ديده مي شود. شانس عود تا 10 سال بعد از بروز سنگ، 50 درصد است. شرايط آب و هوايي را به عنوان يك فاكتور مهم ناميده اند. سن، جنس، نژاد، سابقه خانوادگي، اختلالات آناتوميكال، شغل، عادت هاي غذايي، حوادث متابوليك، عفونت ها، داروها، فاكتورهاي ادراري، بارداري، بيماري هاي سيستميك به عنوان ريسك فاكتورهاي مهم عنوان شد. مصرف كم كلسيم و پتاسيم افراد را مستعد سنگ سازي مي كند. در مورد مصرف ويتامين هاي C, D و كلسيم دي كمكي مصنوعي و رابطه آنها با سنگ هاي كليوي هشدار داده شد و تاكيد گرديد به اندازه كافي سبزيجات و ميوه جات و كلسيم طبيعي بخوريد. 80-75 درصد سنگ هاي ادراري سنگ هاي كلسيمي است. تاكيد شد كه مردم بايد ياد بگيرند كه بيشتر آب بخورند، بخصوص افرادي كه سنگ دارند. بر اساس تحقيقات چاي و قهوه باعث ايجاد سنگ هاي كليوي نمي شوند ولي اگزالات دارند. گرچه درد در سنگ هاي كليوي شايع ترين علامت است، بي علامتي آن بيشتر از علامت دار بودن خطرناك است. هماچوري در بيماران با علامت و بي علامت وجود دارد. در 30 درصد موارد هماچوري وجود ندارد. انسداد يكي از عوارض بسيار بد سنگ هاي كليوي است. CT.Scan Non-contrast helical با حساسيت 100 درصد يكي از ابزارهاي خوب تشخيصي است. در بارداري سونوگرافي داپلر و MRI جهت تشخيص توصيه مي شود. بر گيان دارويي موثر در اختلالات كليه و مجاري ادراري اشاره شد.
لازم به ذكر است كه بعد از اتمام برنامه افتتاحيه، پرستاران در برنامه سنگ هاي كليوي در حوزه پرستاري شركت كردند و در پايان جلسه با كسب 25/2  امتياز گواهي شركت در اين دوره را دريافت كردند.
گفتني است،  سمينار علمي سنگ هاي كليوي جهت دو گروه پزشكان و پرستاران به طور جداگانه برگزار شد كه در سمينار ويژه پزشكان سخنرانان با عناوين ذيل به ايراد سخنراني پرداختند: 
دكتر احمدي: اپيدميولوژي و ريسك فاكتورها؛ دكتر سيفي: پاتوژنز سنگ هاي كليوي؛   دكتر گتميري: يافته هاي كلينيكي و تشخيص ؛ دكتر آروين آريان:  رزيابي راديولوژيك؛ دكتر مهدوي مژده: پيشگيري و درمان دارويي؛ دكتر دشتي: گياهان دارويي در درمان سنگ هاي كليوي؛ دكتر صفوي: اقدامات ليتوترپسي و جراحي.
عناوين سخنرانان در برنامه ويژه پرستاران نيز با عنوان سنگ هاي كليوي در حوزه پرستاري به شرح ذيل است:
رسول زاده: مراقبت پرستاري رنال كوليك؛ اعظم كريم ميرزا: پيلونفريت و سنگ هاي ادراري؛سودابه سميعي نژاد: سنگ هاي ادراري در اطفال؛ گيتا پاك سرشت: انسداد و سنگ هاي ادراري؛ آفاق روزبه: گزارش يك مورد بيماري پيلونفريت گزانتو گراتوماتوز؛ آرش امراني: سنگ شكني.
در پايان سخنرانان به سوالات مطرح شده پاسخ دادند.
خبرنگار: ليلا آذين مهر