روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در پی انجام سلسله گفت و گوهايی با اساتيد بنام دانشگاه، اين بار به سراغ دکتر مصداقی نيا، استاد پيشکسوت گروه مهندسی بهداشت محيط رفته است تا به همراهی دکتر ندافی از ديگر اساتيد اين گروه و از شاگردان استاد، نگاهی گذرا بر چگونگی ايجاد و اعتلای اين گروه در دانشکده بهداشت داشته باشد.

  دريافت خلاصه فيلم مصاحبه دکتر مصداقی نيا

  دکتر عليرضا مصداقی نيا، دارای مدرک PhD بهداشت محيط از دانشگاه کانزاس آمريکا، چهره ای فرادانشگاهی است که نيازی به معرفی ندارد. بيش از 20 سال مديريت دانشکده بهداشت را بر عهده داشت. خدمت در سمت معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، رياست پژوهشکده محيط‌زيست و رياست انجمن علمی بهداشت محيط ايران از ابتدای تأسيس تاکنون نيز بخشی از سوابق اجرايی موفق ايشان بشمار می رود. وی با عشق به مردم و کشور، برای توسعه رشته بهداشت محيط با عنوان دبير هيات ممتحنه و ارزشيابی رشته بهداشت محيط وزارت بهداشت کوشش فراوانی بعمل آورده و در بسياری از دانشگاههای کشور به ايجاد دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای بهداشت محيط کمک کرده است. با هم پای گفتگو با دکتر مصداقی نيا از بنيان گذاران رشته بهداشت محيط در ايران می نشينيم.

  برای نخستين سوال بفرماييد در کجا و در چه سالی متولد شديد؟

  بسم‌الله الرحمن الرحيم، از اينکه در خدمتتان هستم بسيار خوشحالم. هشتادمين سال تأسيس دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران را تبريک می‌گويم و آرزوی موفقيت بيشتر برای تمام دانشگاهيان بخصوص دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران دارم. در سال 1325 در بادرود نطنز که آن زمان جزء کاشان به‌حساب می‌آمد، به دنيا آمدم و تحصيلاتم را تا اول دبيرستان در آنجا گذراندم. برای گذراندن دوره دبيرستان به شهر کاشان رفتم و در سال 1344 ديپلم رياضی را از دبيرستان پهلوی کاشان اخذ کردم. همان سال در رشته‌ی رياضيات دانشگاه اصفهان پذيرفته شدم و در سال 1349 ليسانس رياضيات را از دانشکده‌ی علوم اصفهان دريافت کردم. سپس به سربازی رفتم و پس از پايان دوره‌ی خوب سربازی در سال 1351 به‌عنوان دانشجوی فوق‌ليسانس در رشته‌ی مهندسی بهسازی وارد دانشکده‌ی بهداشت دانشگاه تهران شدم. خوشبختانه دوره‌ی فوق‌ليسانس را به‌خوبی گذراندم و پس از کسب رتبه‌ی نخست ميان دانشجويان‌هم رشته‌ای و اخذ بورسيه برای ادامه تحصيل، در سال 1355 به آمريکا رفتم. دوره‌ی فوق‌ليسانس و PhD را در دانشگاه کانزاس آمريکا سپری کردم.

 
در چه رشته‌اي؟

  فوق‌ليسانس و PhD را در رشته علوم و مهندسی بهداشت محيط گذراندم و بهمن‌ماه سال 1360 و درست يک ماه بعد از دفاع پايان‌نامه PhD به ايران برگشتم. در اسفندماه همان سال، ستاد انقلاب فرهنگی از من خواست که در کميته‌ی بهداشت گروه پزشکی مشغول فعاليت شوم. در اين کميته، وظيفه‌ام کمک به برنامه‌ريزی رشته‌های بهداشت بود. مردادماه سال 1361، به‌عنوان استاديار گروه بهداشت محيط دانشکده‌ی بهداشت، وارد اين دانشکده شدم و اين برای من شانس بزرگی بود. چراکه يکی از آرزوهايم اين بود که به‌عنوان عضو هيات علمی وارد دانشگاه تهران بشوم و به اين موضوع افتخار می‌کنم. خيلی سريع وارد کار شدم و به خاطر دارم اولين فعاليتم کاری بود که جهاد سازندگی به من واگذار کرد. اين کار، برگزاری دوره‌ای به مدت چند هفته برای آموزش کادر آنجا در خصوص بهداشت محيط بود که بسيار خوب انجام گرفت.

  پس از مدتی کوتاه کار در دانشکده، به‌عنوان عضو هيات علمی، برخی از دوستان دانشکده و دانشگاه خواستند که معاونت دانشکده را بر عهده بگيرم. بنابراين حدود سه سال به‌عنوان معاون دانشکده بهداشت وارد فعاليت اجرايی شدم. بعدازآن به‌عنوان سرپرست و رئيس دانشکده انتخاب شدم و حدود 29 سال در اين سمت انجام‌وظيفه کردم که از اين بابت بسيار خوشحال هستم. در اين مدت، سه سال نيز به‌عنوان معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدتی به‌عنوان رئيس مرکز مطالعات آموزشی وزارت بهداشت انجام‌وظيفه کردم. بعدها با پيشنهاد و تصويب شورای دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز تحقيقات محيط‌زيست را با کمک همکارانم راه‌اندازی کرديم. در سالهای بعد، اين مرکز به پژوهشکده‌ی محيط‌زيست توسعه يافت که در آنجا نيز انجام‌وظيفه کرده‌ام. همچنين خارج از مجموعه دانشگاه علوم پزشکی تهران، يک دوره در فاصله‌ی سالهای 1389 تا پايان 1391 به‌عنوان معاون بهداشتی وزارت بهداشت به فعاليت مشغول بوده‌ام. خدا را شکر می‌کنم که در اين مدت توفيق داشته‌ام تا جايی که در توانم بوده است، در بخش‌های مختلف خدمت کنم و از اين بابت فوق‌العاده خوشحال هستم.

  با توجه به سابقه‌ی طولانی‌مدت مديريت شما بر دانشکده‌ی بهداشت، احساستان نسبت به اين دانشکده و دانشگاه علوم پزشکی تهران چگونه است؟

  در جای ديگر اين موضوع را بيان کرده‌ام که اولاً کار کردن در دانشگاه علوم پزشکی تهران برای هرکسی موجب افتخار است و برای دانشجويانی که وارد اين دانشگاه می‌شوند، بايد مورد افتخار و علاقه‌مندی بيشتری باشد.
به خاطر دارم سال های آخر دبيرستان برای تقويت زبان انگليسی به تهران آمده بودم، وقتی در خيابان آناتول فرانس (قدس) از کنار نرده‌های دانشگاه رد می‌شدم، از خداوند می‌خواستم که روزی به‌عنوان دانشجو وارد اين دانشگاه شوم. خداوند اين درخواست مرا پذيرفت. بعدها از خدا خواستم که به‌عنوان عضو هيات علمی به اينجا بيايم. اين در حالی بود که می‌توانستم از طريق رشته‌ام در کارهای خصوصی درآمد زيادی کسب کنم و از توان کافی نيز برخوردار بودم، ولی خدمت به دانشگاه تهران افتخارآميزتر بود. حقيقت اين است که من به اين دانشگاه احساس تعلق بسيار زيادی دارم و هر جا که باشم علاقه دارم هرروز يک‌بار به دانشگاه بيايم تا هوای آن را تنفس کنم. اين عقيده‌ی من است و فکر می‌کنم اينجا جای بزرگ و مقدسی است که در آن کارهای بزرگی شکل‌گرفته‌اند و پيش رو هستند. بايستی همگی ما دانشگاه را دوست داشته باشيم تا اين دانشگاه پيشرفت کند، کما اينکه تاکنون نيز اين‌گونه بوده است.

فکر می‌کنيد حوزه‌ی آموزش بهداشت محيط دانشگاه برای ارتقاء خود چه مسيری را طی کرده است؟

  دانشگاه در رشته بهداشت محيط توفيقات بسيار زيادی را به دست آورده است. ما اولين گروهی بوديم که دوره دکترای بهداشت محيط را در ايران راه‌اندازی کرديم، يعنی دانشکده‌ی بهداشت، مبتکر بسياری از رشته‌ها برای نخستين بار در کشور بوده است. دانشکده در حال حاضر 16 تا 17 دوره PhD را اداره می‌کند، تعداد قابل‌توجهی رشته‌ی فوق‌ليسانس دارد که بيشتر رشته‌ها از همين دانشکده نشأت‌گرفته‌اند. در بهداشت محيط نيز گروه موفقی داشتيم و سرانه‌ی توليد مقالات علمی گروه، جايگاه بسيار بالايی را در دانشگاه و دانشکده دارد. گروه بهداشت محيط سالانه تعداد قابل توجهی دانشجوی فوق ليسانس و PhD جذب و اين افراد را به خوبی آموزش داده و فارغ التحصيل می کند. اين گروه دو مجله ی بسيار خوب چاپ می کند که يکی از آن ها به زبان انگليسی است و در ISI به ثبت رسيده است. اين مجله سال گذشته بالاترين Impact Factor را در ميان مجلات منتشره دانشگاه های علوم پزشکی کل کشور داشت و در جشنواره ابن سينا به عنوان مجله برتر انتخاب شد.

  عنوان مجله چيست؟

  عنوان مجله Environmental Health Science & Engineering است که به سردبيری دکتر سيمين ناصری منتشر می شود. مجله ديگری به زبان فارسی با کمک گروه تحت عنوان سلامت و محيط منتشر می شود که عنوان اين مجله بسيار مهم است زيرا بسياری از مشکلات مربوط به سلامتی مردم ناشی از نبود محيط زيست سالم است. آلاينده های محيطی می توانند منشاء بيماری در انسان ها باشند، به اين منظور مجله ای ايجاد شد که دکتر ندافی سردبير آن است و در آن، موضوع رابطه ی سلامت مردم و محيط به بحث گذاشته شده است. در مجموع، در رشته ی بهداشت محيط، عملکرد خوبی داشته ايم و گروه ما تحقيقات بسيار زيادی در رابطه با آب آشاميدنی مردم، مديريت پسماندها، آلاينده های هوا و زمينه های متنوع ديگری که در بهداشت محيط وجود دارد، در دست داشته، انجام داده و می دهد.

  در حال حاضر به نظر شما بزرگ‌ترين مشکل بهداشت محيط در کشور چيست؟

  محيطی که در آن زندگی می‌کنيم، در بسياری از موارد، از حالت تعادل خود خارج‌شده است، چراکه جاهايی که جمعيت زيادی در آن‌ها ساکن شده‌اند، امکان پالايش طبيعی هوا و پساب‌ها را برای جمعيت مشخصی دارند. اين در حالی است که اضافه شدن جمعيت به شهرهای ما به‌اندازه‌ای بوده است که حالت عدم تعادل در شهرها ايجاد کرده است. به‌عنوان‌مثال، تهران شهری است که امکانات آن برای چهار تا پنج ميليون نفر تعريف‌شده است، اما امروزه می‌بينيم که صحبت از 12 ميليون نفر است. پيش‌بينی‌های بسيار بدی در خصوص تهران وجود دارد که شايد جمعيت آن بيشتر از بيست ميليون نفر شود که در اين صورت قدرت خود پالايی طبيعی، بيش از اين از بين می‌رود. اگر دقت کنيد هوای غالب کلان‌شهرهای کشور در بيشتر روزهای سال با معضل مواجه است و در اين شهرها، آلاينده‌های هوا از حد استاندارد بالاتر می‌روند که اين مسئله به‌طور مستقيم روی سلامتی مردم تأثير می‌گذارد. منابع آب های کشور، به دليل محدوديت شديد و در صورتی که از آنها مراقبت به عمل نياوريم، آلوده می شوند و کمبود آب بيشتر بوجود می آيد، همانطور که در تهران و برخی شهرهای ديگر شاهد اين اتفاقات بوده ايم. به علاوه سلامت مواد غذايی به لحاظ ميکروبی و شيميايی در بعضی موارد مورد سوال است و محصولات کشاورزی وارده يا توليدی کشور، به علت استفاده از سموم بيش از اندازه ضروری، ممکن است دچار مشکل باشند. به اين صورت که سموم مورد استفاده، ممکن است زيادتر از حد قابل قبول مصرف شود. اين موارد، همه مولفه های محيطی هستند که می توانند بر سلامت انسان اثر بگذارند و از اين بابت بسيار نگران هستيم. در حال حاضر در پژوهشکده ی محيط زيست، مسير فکری خود را بر اين محور قرار داده ايم که ارتباط بين آلاينده ها و سلامتی مردم را رصد کنيم و ببينيم که چه تاثيری می توانند بگذارند. بحث اپيدميولوژی محيط و ارزيابی ريسک ها به عنوان يک بحث جديد چيزی است که در ذهن ما است و آنرا جلو می بريم. در يک کلام، آنچه که ما در رابطه با محيط می بينيم، (اگر چه نمی خواهم غلو کنم) نشان می دهد که دچار مشکل هستيم و بايد هرچه سريع تر بصورت علمی با مشکلات زيست محيطی کشور رو به رو شويم.

  آقای دکتر مصداقی نيا با توجه به اينکه سابقه‌ی تحصيل در دانشگاه علوم پزشکی را داريد، از اساتيدی که در ذهن شما ماندگار هستند بگوييد و اين‌که اين اساتيد چه خصوصياتی داشتند که در خاطر شما باقی ماندند؟

  در زمان دانشجويی در دانشکده بهداشت اساتيد زيادی بودند که افتخار شاگردی ايشان را داشتم که از جمله آنها دکتر رازقی، دکتر ثنايی، دکتر ايماندل و دکتر نهاپتيان هستند. در محيط کار و در طول اين مدت، علاوه بر اساتيد ياد شده از تجربه اساتيد ديگری در رشته های مختلف نيز بهره برداری زياد کرده ام که همواره خود را مديون تمامی اين اساتيد و همکاران محترم می دانم.

  به نظر شما يک استاد نمونه ازلحاظ اخلاق حرفه‌ای چه مشخصاتی بايد داشته باشد؟

  هرکسی بايد اخلاق حرفه‌ای را در فيلد خود به کار ببرد. معلمی بنا بر فرموده‌ی همه بزرگان، شغل بسيار باارزشی است و استاد دانشگاه بودن و يا هرگونه معلمی، حرفه‌ای باارزش و موجب احترام است. بنابراين رفتار استاد در حضور دانشجويان بايد به‌گونه‌ای باشد که دانشجويان کسب اخلاق کنند. بعلاوه استاد بايد کار خود را تا جايی که می‌تواند درست انجام دهد و مطالبی بر اساس واقعيت بيان کند. خوش‌اخلاق و خوش‌برخورد باشد و ايمان خود را به صورت علمی بر دانشجويان آشکار سازد. درمجموع، به‌گونه‌ای باشد که بر دانشجويان تاثير مثبت بگذارد. مطمئن هستم درصد بسيار بالايی از اساتيد دانشگاه علوم پزشکی تهران، انسان‌هايی شريف، نجيب، بااخلاق و فوق‌العاده حرفه‌ای در کار خود هستند و مسائل مرتبط بااخلاقيات يک استاد را رعايت می‌کنند.

  آقای دکتر ندافی، ضمن معرفی مختصری از خود، بفرماييد در چه دوره‌ای شاگرد استاد مصداقی نيا بوده‌ايد؟ از ويژگی‌ها و خصوصيات دکتر مصداقی نيا به‌عنوان يک استاد بفرماييد.

  دکتر ندافی: بسم‌الله الرحمن الرحيم، من از ابتدای سال 1362 که دانشجوی کارشناسی پيوسته بودم، اين توفيق را پيدا کردم که به حضور دکتر مصداقی نيا برسم. آشنايی ما از همان زمان آغاز شد و در چند دوره و درس در محضر استاد بودم. زمانی که در مقطع کارشناسی ارشد تحصيلاتم را شروع کردم، در چند درس و درنهايت برای ارائه پايان‌نامه‌ی آن مقطع در خدمت استاد بودم.

  در مقطع دکترا و پايان‌نامه آن نيز به همين صورت بود. تقريباً و تحقيقاً می‌توان گفت که بهترين استاد من در تمام عمرم دکتر مصداقی نيا بوده است. ازنظر جنبه‌های علمی، اخلاقی، روش تدريس، مردم‌داری، دوستی با دانشجويان و توجه به حل مشکلات دانشجويان، ايشان واقعاً بی‌نظير بود و در همه‌ی اين دوره‌ها شاهد تلاشش بوده‌ام. ايشان فقط برای دانشجويان بهداشت محيط پدر نبوده است، بلکه برای تمام دانشجويان نقش پدری ايفاء کرده است. مهم‌ترين ويژگی که می‌توان برای استاد بيان کرد و به‌سادگی برای هر کس قابل‌دسترس نيست، مردم‌داری ايشان است که باعث شده برای همه اساتيد و دانشجويآن‌همه دوره‌ها اعم از قديم و جديد مورداحترام باشد. اين ويژگی از خصوصيات نادری است که در کنار ديگر صفات ممتاز در ايشان وجود دارد، ازجمله ايمان، اخلاق، درست‌کاری و وقت گذاری وی برای دانشگاه و کشور. تمام عمر ايشان صرف کارهايی شده که برای دانشگاه يا برای جامعه مهم بوده است، درواقع می‌توان گفت که حدود چهل سال از عمر خود را وقف آموزش کشور و جوانان آن کرده است. هميشه هم درجاهايی که احساس می‌کرد ممکن است در آينده از آن ناحيه مشکلی برای کشور بروز کند و نياز است که ازنظر علمی برای مقابله با آن مشکل تجهيز شويم، پيشگام بود. به‌عنوان‌مثال زمانی که ايشان پژوهشکده‌ی محيط‌زيست و مرکز تحقيقات محيط‌زيست را ايجاد کرد، موضوعاتی که امروز به‌عنوان مسائل مهم سلامت آشکارشده است، مطرح نبود و ايشان اين مسائل را پيش‌بينی کرد. وی مرکزی را بنيان گذاشت که بعداً پژوهشکده‌ی محيط‌زيست شد. واردکردن برخی از زمينه‌های تخصصی جديد به رشته‌ی بهداشت محيط مانند اپيدميولوژی بهداشت محيط از ابتکارات ايشان بود که توانست اين رشته را متحول کند و دانشجويان را به موضوعات تحقيقاتی که مستقيماً به سلامت مردم مربوط است، علاقه‌مند کند. در حال حاضر در اين زمينه تقريباً جايگاه منحصربه‌فردی در بين دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور داريم. درهرحال همه‌ی کسانی که در سراسر کشور استاد يا عضو هيات علمی بهداشت محيط هستند يا مستقيماً از محضر استاد کسب فيض کرده‌اند يا با واسطه از شاگردان ايشان بوده‌اند و اين افتخار برای همه ما وجود دارد که در خدمت ايشان باشيم.

 
آقای دکتر مصداقی نيا شما در حوزه‌ی بهداشت محيط دستاوردهای بسيار مهمی داشته‌ايد، به نظر شما مهم‌ترين دستاورد شما در اين حوزه کدام است؟

  ابتدا بگويم که دکتر ندافی مقدار زيادی در مورد بنده غلو کرده است ولی به‌هرحال ممنون هستم. خواهش می‌کنم اگر اجازه می‌دهيد، اين سؤال شما را دکتر ندافی پاسخ دهد. چون زمانی که من به وزارت بهداشت رفتم، ازآنجايی‌که به کار و توانمندی دکتر ندافی اعتقاد داشتم، از ايشان خواهش کردم به‌عنوان مسئول مستقيم بهداشت محيط کشور به وزارتخانه بيايد. ايشان آمد و برنامه‌های بسيار خوبی را اجرا کرد.

از آقای دکتر ندافی خواهش می‌کنيم که مهم‌ترين دستاوردهای استاد در حوزه‌ی بهداشت محيط را بيان کنند.

  دکتر ندافی: وقتی در دانشگاه بنيان خوبی بگذاريم، نتيجه‌ی آن تا اعماق تمام سطوح اجرايی کشور خواهد رفت و نمود می‌يابد. نتيجه‌ی زحمات استاد، تربيت تعدادی متخصص و کارشناس برجسته در کشور است که به نحو متناسب و مناسبی با نيازهای کشور آموزش ديده‌اند. خوشبختانه دکتر مصداقی نيا، علاوه بر وزارت بهداشت در بسياری از سازمان‌های ديگر مشغول به کار شده است. بسياری از فارغ‌التحصيلان ما در وزارت نيرو در بخش‌های مربوط به کيفيت آب مشغول به کار هستند و جزء کارشناسان مؤثر وزارت نيرو هستند. همچنين افراد زيادی در شهرداری مستقر هستند که بحث‌های مديريت پسماند و کيفيت را انجام می‌دهند. تعداد قابل‌توجهی نيز کارشناس شاغل در بخش پرتوها و حفاظت در برابر آن در شبکه‌ها داريم و همين طور همه‌کسانی که در نظام بهداشتی کشور مشغول به کار هستند، همگی مسئول فعاليت‌های آموزشی هستند. بنابراين بنيان‌گذاری مناسب آموزش بهداشت محيط کشور از دانشکده بهداشت آغاز شد که در بيشتر مقاطع آن، استاد هدايت و نظارت داشته است که اين باعث شده است تا از حيث تربيت نيروی انسانی، سطح خوب و ممتازی در بين کشورهای منطقه داشته باشيم. اين سرمايه انسانی، نويد آن را می‌دهد که بتوانيم برمشکلاتی که دکتر مصداقی نيا درزمينهٔ‌های مختلف مثل آلودگی هوا، آب و ديگر مسائل زيست‌محيطی بيان کرد، فائق آييم.

  دکتر مصداقی نيا: تعدادی از اساتيد گروه ما به همراه اساتيدی از ساير دانشگاه‌ها، هيات ممتحنه و ارزشيابی رشته بهداشت محيط را در وزارت بهداشت تشکيل می‌دهند. خوشبختانه اين هيات اخيراً تعدادی برنامه مهم را در مقطع کارشناسی ارشد برای بهداشت محيط به تصويب رسانده است. بد نيست که شما از اين رشته‌ها اطلاع داشته باشيد، سم‌شناسی محيط، کنترل آلودگی هوا، حفاظت در برابر پرتوها، مديريت پسماندها، بهداشت سواحل و درياها و بهره‌برداری از تأسيسات شهری برنامه‌هايی هستند که در هيات ممتحنه بهداشت محيط پيش رفته‌اند. چهارتا از اين برنامه‌ها به تصويب نهايی شورای عالی برنامه‌ريزی وزارت بهداشت رسيده‌اند و بقيه در دست تصويب هستند. تدوين و تصويب اين برنامه‌ها قدم بسيار مهمی برای ارتقاء بهداشت محيط کشور خواهد بود. مسئله‌ی ديگری که برای بهداشت محيط اتفاق افتاده است، تشکيل پژوهشکده‌ی محيط‌زيست در دانشگاه علوم پزشکی تهران است. مراکز تحقيقاتی اين پژوهشکده عبارت‌اند از مرکز تحقيقات آلودگی هوا، مرکز تحقيقات کيفيت آب و تحقيقات مديريت پسماند که بر اساس معضلات بهداشت محيطی کشور ايجادشده‌اند.
اخيراً نيز مذاکراتی با معاونت پژوهشی دانشگاه داشته‌ايم و امکان راه‌اندازی يک مرکز تحقيقاتی برای کار روی آلاينده‌های فيزيکی مانند پرتوها و صوت را بررسی کرده‌ايم. اين‌ها مواردی هستند که در کشور مغفول مانده‌اند و انشاء الله بتوانيم در اين موارد نيز وارد فعاليت پژوهشی شويم.

 
لطفا در خصوص بحث آلودگی هوا که از مشکلات جدی محيط‌زيست در کشور است بگوييد، پژوهشکده چه برنامه‌هايی دارد؟

  دکتر مصداقی نيا: پژوهشکده‌ی محيط‌زيست چند کار خوب درزمينهٔ ی آلودگی هوا انجام داده است، اولاً به انجام پايان‌نامه‌هايی کمک کرده است که وضعيت آلودگی هوا را در شاخص‌های متعدد موردبررسی قرار می‌دهد و اين يک کار علمی است. پژوهشکده يک گزارش ساليانه در بخش آلودگی هوای شهر تهران تهيه می‌کند و از امسال قرار است اين کار برای ساير کلان‌شهرهای ايران بر اساس اطلاعات و آماری که می‌تواند از سطح کشور جمع کند، انجام شود. پژوهشکده گزارش نهايی را در اختيار مسئولين وزارت بهداشت قرار می‌دهد که با توجه به آن گزارش بتوانند کار را در دولت پيش ببرند. خوشبختانه دکتر ندافی مسئول مرکز آلودگی هوای پژوهشکده است و علاقه‌مندی تخصصی ايشان به مبحث آلودگی هوا است. دکتر درصورتی‌که من چيزی را از قلم انداخته‌ام شما می‌توانيد بگوييد.
دکتر ندافی: شما مطلب را به‌طور کامل بيان فرموديد ولی بخش‌هايی را می‌توان به اين فرمايشات اضافه کرد. يک راهنمای منسجم رنگی با همکاری و سفارش وزارت بهداشت در خصوص اطلاع‌رسانی در مواقع آلودگی هوا تهيه‌شده است. در حال حاضر، بخش‌های اطلاع‌رسانی کشور بر مبنای اين راهنما است که به زبانی ساده به مردم درصورتی‌که بيمار باشند، بخواهند ورزش کنند يا از منزل خارج شوند، وضعيت آلودگی هوا را اطلاع می‌دهد. علاوه بر اين، يک پروژه در خصوص سنجش گاز رادون در اماکن عمومی و مسکونی شهرهای مختلف کشور شروع کرده‌ايم که نتايج آن در برخی از شهرهای کشور کامل شده است. اميدواريم که بتوانيم سرتاسر کشور را مورد پوشش قرار بدهيم و درجاهايی که ممکن است آسيب‌هايی برای مردم داشته باشد با دخالت در اجرای نقشه‌های ساختمان، بتوانيم مشکل را حل کنيم. فعاليت مهم ديگر، شرکت در مجامع مشورتی درزمينهٔ آلودگی هوا و ارائه دستاوردهايمان به اين مجامع است تا بتوانند بيشتر بر اساس يافته‌های علمی عمل کنند.
دکتر مصداقی نيا: من بايد مطلبی را اضافه کنم. تعداد قابل‌توجهی گايدلاين در اين مرکز برای صنايع مختلف تهيه‌شده است که لزوماً در ارتباط با بحث هوا نيستند اما کمک بسيار زيادی به‌کل بحث بهداشت محيط و محيط‌زيست می‌کند.

 
با توجه به اينکه رشته‌ی بهداشت محيط مستقيماً با بحث سلامتی مردم در ارتباط است، به‌عنوان استاد اين گروه بفرماييد که رسالت اين رشته چيست؟

  مهم‌ترين رسالت رشته‌ی بهداشت محيط اين است که اين رشته را در کشور اشاعه دهد! بهداشت از دو کلمه‌ی به و داشت تشکيل‌شده است، يعنی بهترين حالتی که برای محيط ممکن است پيش بيايد. اولاً، بايد تربيت نيروهای تخصصی در زمينه‌های مختلف داشته باشيم. دوما، مکانيسم‌هايی را بيابيم که بتوانيم با مردم صحبت کنيم که اين زبان را شايد به‌اندازه‌ی کافی نياموخته باشيم. البته اوضاع خيلی بهتر شده است. بهداشت محيط مقوله‌ای است که مقدار زيادی از آن را بايد حاکميت انجام بدهد، آب سالم توليد کند، از ورود آلاينده به هوا جلوگيری کند، خاک را سالم نگه دارد، ولی مردم هم بايد کمک کنند. مثلاً از مردم درخواست می‌کنيم که به سهم خودشان اتومبيل تک‌سرنشين سوار نشوند و يا آب کمتری مصرف کنند. بايد بتوانيم با مردم خوب و درست گفتگو کنيم تا آن‌ها را به انجام فعاليت‌های بهداشت محيط ترغيب کنيم. اگرچه دولت و شهرداری‌ها هم بايد امکاناتی فراهم آورند که محيط‌زيست سالم به وجود آيد و مردم نيز در حفظ آن کوشا باشند.

 
يعنی يکی از رسالت‌های مهم بهداشت محيط برقراری ارتباط با مردم است؟

  بله!

چگونه می‌توان اين فرآيند را تسهيل کرد؟

  چند نکته در اينجا وجود دارد. اول آن‌که بايد زبان لازم را ياد بگيريم که چگونه با مردم صحبت کنيم تا تأثيرگذار باشد. دوم، رسانه‌ای در اختيار دانشگاه‌ها قرار بگيرد و يا اين‌که به‌عنوان‌مثال صداوسيما در فيلم‌ها، برنامه‌ها و گفتگوها طوری برنامه بسازد که بتواند توجه مردم را به‌سلامتی خودشان جلب کند و نشان بدهد يکی از ريسک‌هايی که سلامتی مردم را بسيار به خطر می‌اندازد، مؤلفه‌های محيط‌زيستی هستند. يعنی بايد بدانيم وقتی هوای شهر آلوده است، مانند اين است که يکی از اين مواد آلاينده را به‌صورت تدريجی مصرف می‌کنيم. اگر اين ماده‌ی سمی يک روز زياد بشود، ممکن است اتفاقات بسيار بدی بيفتد، ولی ما داريم تدريجاً اين ماده را وارد بدن خودمان می‌کنيم. بنابراين مردم بايد موضوع درخطر بودن سلامتی را بدانند. بايد بدانند که تغذيه‌ی سالم چيست. برای اينکه سالم بمانند، بايد بدانند که به تحرک نياز دارند، بايد بدانند استرس و فشار کاری می‌تواند به‌سلامتی آن‌ها آسيب بزند. اگر راه گفتگوی مناسب با مردم نداشته باشيم، ما حرف خودمان را می‌زنيم و مردم هم کار خود را انجام می‌دهند. در اين زمينه، زبان مشترک می‌تواند بسيار تأثيرگذار باشد. بايد بتوانيم با سياست‌گذاران کشور، دولت، روسا، وزرا و مردم صحبت کنيم و بايد بين بخش‌های مختلف در اين زمينه‌ها همفکری برقرار کنيم. مجلس، درزمانی که قانونی را در هر بخش تصويب می‌کند، سلامت مردم را بايد همواره مدنظر قرار بدهد که آيا جايی هست که به‌سلامتی مردم لطمه بزند؟ بحث بهداشت محيط بايد آن‌قدر همگانی شود که هر کس در کشور بخواهد قدمی در اجرا يا سرمايه‌گذاری برای کاری بردارد، بخشی از دغدغه‌اش توجه به‌سلامتی مردم باشد. در چند سال اخير وزارت بهداشت، موضوع پيوست سلامت را به تصويب دولت رساند. به اين مفهوم که هر پروژه‌ی بزرگی که در کشور بخواهد انجام شود، بايد يک پيوست سلامت، همراه داشته باشد. شنيده‌ايد که می‌گويند پيوست اقتصادی، فرهنگی و غيره؟ اين پيوست سلامت هم بايد اجرا شود.

 
اين پيوست تا چه حد اجرا شده است؟

  می‌دانم که اين فکر در حال اشاعه است. مقررات ديگری را وزارت بهداشت تحت عنوان شاخص‌های SDH يا Social Determinants Of Health به تأييد دولت رسانده است. اين موارد بسيار مهم هستند و متضمن آن است تا هر فرد و نهادی خود را مقيد بداند تا شاخص‌ها را جوری تنظيم کند که سلامتی مردم مدنظر باشد. اگر نتوانيم بيماری‌هايی نظير بيماری‌های غير واگير را کنترل کنيم، کشور دچار معضلات زيادی خواهد بود. رفتار بيماری‌ها در کشور ما به صورتی است که از بيماری‌های واگير به سمت بيماری‌های غير واگير مانند سرطان‌ها، بيماری‌های قلبی و عروقی، ديابت و امثال آن تغيير می‌کند. اگر نتوانيم کاری کنيم که نرخ رشد اين بيماری‌ها کاهش يابد، دچار مشکل خواهيم شد. درست است که طرح تحول نظام سلامت، کمک بزرگی است برای اينکه مردم از جيبشان پرداخت کمتری داشته باشند، اما اگر نتوانيم جلوی بيمار شدن مردم را بگيريم، بيمارستان‌ها ديگر جا نخواهد داشت و سرمايه‌ی بسيار زيادی را بايد برای درمان مردم خرج کنيم. اصل آن است که به پيشگيری توجه ويژه‌ای داشته باشيم و در اين راه سازمان‌ها، نهادها، مجلس و مردم همه مسئول‌اند.

 
آقای دکتر مصداقی نيا يک روز کاری شما چگونه می‌گذرد؟

  من هرروز صبح ساعت شش و نيم از خانه بيرون می‌آيم و به دانشکده، پژوهشکده يا جاهای ديگری که از ما برای کارشناسی در جلساتشان دعوت می‌کنند، می‌روم. اخيراً فرصت بيشتری برای شرکت در جلسات گروه و همکاری و تبادل‌نظر بيشتر با همکارانم در گروه پيداکرده‌ام و وقت بيشتری با دانشجويان خود سپری می‌کنم که از اين بابت فوق‌العاده خوشحالم.

 
در ساعات غير کاری به چه فعاليت‌هايی مشغول هستيد و چه علاقه‌مندی‌هايی داريد؟

  من به مطالعه بسيار علاقه‌مند هستم.

 
چه کتاب‌هايي؟

  کتاب‌های اجتماعی و تاريخی. در زمان‌هايی که فرصت و حوصله بيشتری داشتم، معمولاً همه مطالبی که به دستم می‌رسيد، مطالعه می‌کردم، اما در حال حاضر بيشتر درزمينه‌هايی که ذکر کردم، اگر کتاب خوبی پيدا کنم، حتماً مطالعه می‌کنم. به اخبار روز و مسائل اجتماعی کشور نيز علاقه‌مندم و روزانه بامطالعه اخبار و تحليل‌ها خود را در جريان مسائل قرار می‌دهم.

 
اگر از ابتدا به دنيا می‌آمديد، همين مسير را طی می‌کرديد؟

  با تغييراتی، فکر می‌کنم تجربه‌ی من برای خودم قانع‌کننده بوده است. از بسياری از کارهايی که تاکنون انجام داده‌ام، راضی هستم. البته اگر تجربه فعلی را داشتم، سعی می‌کردم بسياری از آن کارها را به روش بهتری انجام بدهم. خيلی از اوقات، بی‌تجربگی باعث می‌شود انسان نتواند کار خود را به‌درستی جلو ببرد. تجربه‌ی فعلی من می‌گويد ای‌کاش هميشه باتجربه‌تر بودی!

  با توجه به گذشت هشتادسال از عمر دانشگاه علوم پزشکی تهران، آينده‌ی اين دانشگاه را چطور می‌بينيد؟
تعريف دانشگاه و مأموريت دانشگاه مقداری در حال تغيير است. اگر به چند دهه‌ی پيش بازگرديم، رسالت دانشگاه فقط تربيت نيروی انسانی بود که البته بسيار مهم است. در کنار اين تربيت نيرو، قدری هم تحقيق را وظيفه خود می‌دانست که آن‌هم مهم است. اما امروزه دانشگاه بايد ثروت آفرينی هم بکند، به اين مفهوم که بتواند دانش را به ثروت تبديل کند. دانشگاه‌هايی را می‌شناسم که بودجه و گردش مالی آن‌ها، شايد به‌اندازه‌ی برخی از کشورهای نسبتاً بزرگ دنيا باشد و اين ثروت را از تبديل علم به ساخت و توليد به دست آورده‌اند.
اين دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنيان به وجود آورده‌اند و وقت خود را تنها صرف توليد علم نکرده‌اند. البته توليد علم، پايه اساسی و بسيار مهمی است و واقعاً دانشگاه علوم پزشکی تهران در اين زمينه جهش داشته است که جا دارد به رييس کنونی و همه‌ی روسای پيشين اين دانشگاه تبريک بگويم. از ابتدای تأسيس دانشگاه علوم پزشکی تهران تا زمان حاضر، همه برای اعتلای آن زحمت‌کشيده‌اند و اين دانشگاه واقعاً در حال جهش بسيار خوبی است. برای پر کردن فاصله دانشگاه تا حد اعلای ارتقاء، بايد به مسيرهايی فکر بکنيم که در آن داده‌های علمی به ثروت تبديل شود. اين يک نکته اساسی است که برای نيل به آن، همان‌طور که پيش‌ازاين توضيح داده شد، بايد جهت تحقيقات خود را تغيير بدهيم، بين مردم برويم و مشکلات آن‌ها را از نزديک حل کنيم. در حقيقت، مداخله در مشکلات مردم به‌عنوان تکنولوژی مؤثر می‌تواند مطرح باشد.

 
نقش روابط عمومی دانشگاه را در ايجاد ارتباط با مخاطبان و آموزش بهداشت به آن‌ها چطور می‌بينيد و ارزيابی می‌کنيد؟

  در درجه نخست، روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران را فوق‌العاده موفق می‌بينم. افتخار دارم که سايت روابط عمومی دانشگاه را هرروز می‌بينم. اين سايت بسيار عالی است و خوب کار می‌کند. ولی از نحوه ارتباط شما با مردم خارج از دانشگاه اطلاعی ندارم و شايد جای آن خالی باشد. لازم است روابط عمومی دانشگاه بزرگی مانند دانشگاه علوم پزشکی تهران يک باکس باز بکند و پيام‌های سلامتی را به مردم جامعه ارائه کند.

 
البته در سايت يک بخش به نام ندای تندرستی هست.

  دکتر مصداقی نيا: نمی دانم جامعه چقدر با اين بخش آشنااست. ما در دانشگاه علوم پزشکی تهران، تعداد زيادی همکار هستيم که ممکن است از ندای تندرستی آگاهی داشته باشيم و مطالب آن را بررسی کنيم. اما نمی دانم می توان کاری کرد که دانشگاه به عنوان جايی که اعتبار دارد و بسيار مورد توجه جامعه است، به مردم عادی هم پيام رسانی بکند يا نه. اين شايد چيزی است که بايد روی آن فکر کنيم.

 
در پايان اگر نکته يا پيامی داريد بفرماييد.

  اين دانشگاه با زحمات بسيار زياد اساتيد، پرسنل، مديران و دانشجويان خود از 80 سال پيش تاکنون به اين جايگاه دست‌يافته است که امروز همه ما به آن افتخار می‌کنيم.

  وظيفه‌ای که در قبال دانشگاه بر دوش داريم آن است که اعتبار ( Credit ) دانشگاه علوم پزشکی تهران را در ايران و خارج از کشور حفظ کنيم و سعی کنيم تا جايی که در توان داريم، اين اعتبار را توسعه دهيم. فکر می‌کنم که مديريت دانشگاه برای جلب همکاری اساتيد هوشمندانه عمل می‌کند.

  ممنون که وقت خودتان را در اختيار ما گذاشتيد.

  از همه‌ی شما متشکرم و برايتان آرزوی سلامتی دارم .