دکتر حسین نژاد در ابتدای سخنان خود به تعریفی از اصل متقابل پرداخت و گفت: این اصل بیان می کند که"من همانقدر کار می‌کنم که به من بها داده می شود، همانقدر خدمات ارائه می‌دهم که سرویس می‌گیرم، همانقدر شب‌ها بیدار می‌مانم که طرف مقابل برای من وقت می‌گذارد. این مفهوم، یک رابطه دوطرفه، یک معادله‌ی عادلانه را به تصویر می‌کشد که در فارسی به اقدام متقابل یا تأثیر آینه‌ای ترجمه شده است. به عبارتی، این اصل بر تعادل بین حقوق و وظایف، بین انتظارات و پاسخ‌ها، بین مزایا و مسئولیت‌ها تاکید دارد.

دکتر حسین نژاد در ادامه به ارائه تاریخچه ای از اصل آینه ای پرداخت و گفت: قدیمی‌ترین سند مکتوب در حوزه تعهد حرفه‌ای، مربوط به "لوح حمورابی" است که حدود 3800 سال پیش در بین‌النهرین تدوین شده است. در آنجا، قوانینی در مورد دستمزد پزشکان، مجازات خطاهای پزشکی و مسئولیت‌های متقابل وجود دارد. اما تاریخ مدرن تعهد حرفه‌ای، با رویکردی ساختاریافته‌تر، از حدود سال 1770 میلادی آغاز می‌شود.

سه پزشک انگلیسی، گرگوری، پرسیوال و ریبودف، بنیان‌گذاران بحث تعهد حرفه‌ای در پزشکی مدرن بودند. گرگوری، بر تربیت کاراکتر خوب در پزشکان تأکید داشت، معتقد بود که پزشک باید علاوه بر دانش، از فضائل اخلاقی نیز برخوردار باشد. پرسیوال، با تایید اهمیت کاراکتر، معتقد بود که تربیت کاراکتر خوب کافی نیست و باید رفتارهای خوب را دسته‌بندی و ارزیابی کرد، باید معیارهایی برای سنجش عملکرد حرفه‌ای تعریف شود. ریبودف، پیشنهاد کرد که این تعهدات باید جنبه قانونی پیدا کنند و ساز و کارهایی برای ضمانت اجرای اخلاق حرفه‌ای باید وجود داشته باشد.

در آمریکا، بنجامین راش در سال 1789، بحث تعهدات بیمار را نیز مطرح کرد. او معتقد بود که برای بهبود نظام سلامت، بیماران نیز باید به تعهدات خود عمل کنند، باید مشارکت فعال و مسئولانه‌ای در فرآیند درمان داشته باشند. در سال 1842، سیزده مصوبه در مورد تعهد حرفه‌ای در آمریکا نوشته شد که تنها یکی از آن‌ها، تعهدات بیمار را نیز شامل می‌شد، این نشان از اهمیت رو به رشد توجه به نقش بیمار در نظام سلامت داشت.

وی ادامه داد: در ایران، متأسفانه این موضوع مورد غفلت واقع شده است. در سال 1391، پیش‌نویسی تحت عنوان، راهنمای تعهدات برای دانشگاه تهران،تهیه شد، اما به دلیل عدم توجه به تعهدات جامعه در قبال پزشکان، مورد انتقاد قرار گرفت. این نشان از عدم تعادل در رویکردها و تاکید صرف بر وظایف کادر درمان دارد.

 وی در ادامه به ریشه‌های نوروبیولوژیک، اصل متقابل اشاره کرد و گفت: مطالعات نشان داده است که مغز انسان به گونه‌ای طراحی شده است که به رفتارهای دیگران، به صورت متقابل پاسخ می‌دهد، این یک سازوکار طبیعی برای حفظ تعادل در روابط اجتماعی است. این اصل، در سطح فردی و اجتماعی، اهمیت دارد و جزء اصلی اخلاق سلامت است، چرا که به ایجاد اعتماد و همکاری بین ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات سلامت کمک می‌کند.

عدم توجه به اصل متقابل، منجر به نابرابری در مزایا می‌شود و سیستم را از تعادل خارج می‌کند، این نابرابری می‌تواند به فرسودگی شغلی، نارضایتی و کاهش کیفیت خدمات منجر شود. این موضوع، فقط مختص ایران نیست و در سایر کشورها نیز وجود دارد، اما در ایران به دلیل شرایط خاص، تشدید شده است.

اصل متقابل، باید هم واکنشی و هم کنشگرانه باشد. نباید منتظر وقوع مشکلات باشیم، بلکه باید از قبل، با برنامه‌ریزی مناسب، از آن‌ها جلوگیری کنیم، باید رویکردی پیشگیرانه و آینده‌نگرانه داشته باشیم.

این اصل، در حوزه تمدنی نیز اهمیت دارد. تمدن، با تقسیم کار شکل می‌گیرد و تقسیم کار، نیازمند رعایت اصل متقابل است، این یک اصل بنیادین در سازماندهی جوامع انسانی است. این اصل، زیربنای عدالت است و هر همکاری دوطرفه‌ای، اگر منصفانه نباشد، محکوم به شکست است، چرا که اعتماد و همکاری را از بین می‌برد.

وی خاطر نشان کرد: در ایران، اصل متقابل در مستندات اخلاقی کشور ما جای خالی دارد. راهنمای تعهد حرفه‌ای سازمان پزشکی قانونی، فقط پزشکان را ملزم می‌کند و جامعه را نادیده می‌گیرد، این یک رویکرد یک‌طرفه و ناکارآمد است.

وی پیشنهاد خود برای پایبندی به موارد تعهد حرفه ای را اینگونه مطرح کرد: با توجه به اینکه جامعه برای پاسخگویی به موارد تعهد حرفه‌ای، باید حمایت اقتصادی، فرهنگی و عادلانه کند، باید برنامه‌های کنشگرانه را در چهار حوزه آموزش، تعاملات درونی، تعاملات با بیماران و تعاملات با جامعه تدوین کنیم.

این برنامه‌ها، باید شامل برنامه‌های اقتصادی، فرهنگ‌سازی و حفظ سرمایه اجتماعی و استقرار عدالت باشد. به عنوان مثال، در حوزه آموزش، جامعه انتظار دارد که پزشکان توانمند و پاسخگو باشند. برای تحقق این امر، باید از طریق حمایت اقتصادی، از جمله افزایش حقوق رزیدنت‌ها و نوسازی تجهیزات، و فرهنگ‌سازی مناسب، از جمله اصلاح برنامه‌های صدا و سیما، به این هدف دست یابیم.

در حوزه تعامل با بیماران، جامعه انتظار دارد که پزشکان به بیماران توجه کنند و مصالح آنان را مقدم بدانند. برای تحقق این امر، باید از طریق حمایت قانونی و قضایی، و مقابله با انحصار و تخریب جامعه پزشکی، به این هدف دست یابیم.

دکتر حسین نژاد در پایان سخنان خود تاکید کرد: اصل متقابل، یک تعهد دوطرفه است و نمی‌توان فقط از پزشکان انتظار داشت که به تعهدات خود عمل کنند. جامعه نیز باید به تعهدات خود در قبال پزشکان عمل کند، چرا که سلامت جامعه، حاصل همکاری و تعامل سازنده بین کادر درمان و جامعه است.