با توجه به ناهنجاری‌ها و چالش‌های موجود در رفتار حرفه‌ای، ضرورت برگزاری سمینار تعهد حرفه‌ای را در این مقطع زمانی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اگر ادعا کنیم که هیچ ناهنجاری یا چالشی در رفتار حرفه‌ای وجود ندارد، قطعاً از واقعیت فاصله گرفته‌ایم. از آن طرف هم اگر بگوییم همه چیز از بین رفته و هیچ هنجاری باقی نمانده، بی‌انصافی است. من با هیچ‌کدام از این دو دیدگاه موافق نیستم. در نظام سلامتی که هر لحظه در حال ارائه خدمت به جامعه است، حتماً چالش‌ها و ناهنجاری‌هایی وجود دارد، اما وضعیت کلی ناامیدکننده نیست. برگزاری این سمینار ضروری است تا صادقانه درباره ابعاد مختلف این چالش‌ها بحث کنیم و به دنبال راهکار باشیم.

 بسیاری معتقدند سمینارها تأثیر اجرایی ندارند. نظر شما درباره خروجی این نشست‌ها چیست؟

درست است؛ همیشه این نقد وجود دارد که با سمینار چیزی درست نمی‌شود. واقعیت این است که برگزاری یک سمینار به تنهایی معجزه‌ نمی‌کند، به‌خصوص برای مشکلاتی که نیازمند راهکارهای ساختاری هستند. اما اگر سمینار منجر به تدوین راهکارهای عملی برای «اصلاح ساختارها» شود، قطعاً مؤثر خواهد بود. ما دیگر نمی‌توانیم صرفاً با نصیحت و التماس، مسائل اخلاقی را حل کنیم. دنیای مدرن نیازمند ساختار، نظارت دقیق و آموزش متناسب است.

شما به تفاوت نگاه پزشکان در دوران باستان و امروز اشاره کردید. این تفاوت چه تأثیری بر تعهد حرفه‌ای گذاشته است؟

در گذشته پزشک غالباً یک فیلسوف یا عارف بود که نگاه خاصی به جهان داشت؛ مثل ابن‌سینا. اما امروز با یک فرد درس‌خوانده مواجهیم که از طریق کنکور و تست‌های چهارگزینه‌ای وارد این حرفه شده است. ما در گزینش فعلی، سلامت روانی یا صلاحیت اخلاقی افراد را ارزیابی نمی‌کنیم. بنابراین نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم همان نگاه عرفانی قدیم خودبه‌خود تکرار شود. وقتی سیستم گزینش و طبقه اجتماعی پزشکان تغییر کرده، باید مدل آموزش و نظارت را هم تغییر دهیم.

 موضوع سمینار امسال «دیدگاه نسل‌ها و همگرایی بین‌نسلی» است. این موضوع چقدر در حل چالش‌های فعلی کلیدی است؟

 این موضوع بسیار کلیدی است. البته همگرایی لزوماً به معنای یکسان فکر کردن نیست، بلکه به معنای نزدیک شدن دیدگاه‌هاست. ما نباید فقط انتظار داشته باشیم نسل جدید حرف ما را گوش بدهد؛ ما هم باید تغییرات زمانه و مشکلات آن‌ها را درک کنیم. در دوران قدیم یا حتی اوایل انقلاب، شرایط متفاوتی حاکم بود (مثل فضای جنگ که به پزشکی قداست خاصی می‌بخشید)، اما اکنون با تولید انبوه پزشک مواجهیم. برای موفقیت، باید یک ارتباط دوطرفه بین سینیورها و اساتید با دانشجویان و رزیدنت‌ها شکل بگیرد تا بر سر راهکارهای ارائه خدمت بهتر، به توافق برسند.

یکی از چالش‌های بزرگ، ضعف در برخورد با تخلفات است. نقش نهادهایی مثل نظام پزشکی را در این میان چگونه می‌بینید؟

این یکی از نقاط ضعف جدی ماست. ما در برخورد با افرادی که خلاف روال حرفه‌ای عمل می‌کنند، قدرت و اقتدار لازم را نداریم. نظام پزشکی فعلی متأسفانه نه توان، نه انگیزه و نه ظرفیت فکری لازم برای ورود به این مقوله‌ها را دارد. وقتی حاکمیت سلامت در سیستم‌های تعرفه‌گذاری و نظارتی خودش ایرادات زیادی دارد، نمی‌تواند به درستی «اتوریته» داشته باشد و با متخلف برخورد کند. تا خودمان اصلاح نشویم، نمی‌توانیم دیگران را مدیریت کنیم.

 برای جذب پزشکان جوان به این مباحث اخلاقی و حرفه‌ای، چه راهکار عملی پیشنهاد می‌دهید؟  اول اینکه این مباحث باید در «آموزش رسمی» گنجانده شود، نه اینکه سلیقه‌ای باشد. دوم و مهم‌تر اینکه آموزش‌ها باید (Case-based) باشد. به‌جای سخنرانی‌های کلی و خسته‌کننده، باید چالش‌ها را بر اساس سناریوهای واقعی که پزشک روزانه با آن‌ها مواجه می‌شود تعریف کنیم. اگر آموزش‌ها بر اساس شرح‌حالِ واقعیِ چالش‌های اخلاقی باشد، قطعاً استقبال جوانان بیشتر خواهد شد.

سخن پایانی و پیام دعوت شما برای همکاران و دانشجویان چیست؟

 نهمین سمینار تعهد حرفه‌ای در نظام سلامت، دوم و سوم بهمن ۱۴۰۴ برگزار می‌شود. پیام من به اساتید و دانشجویان عزیز این است که همه ما نیازمند شنیدن و یادگیری بیشتر در این حوزه هستیم. حضور رزیدنت‌ها و دانشجویان در کنار پیشکسوتان، تنها راه برای درک متقابل و جلوگیری از گسست نسلی است. برای ارائه خدمت بهتر به جامعه، باید علی‌رغم تفاوت دیدگاه‌ها، بر سر اصول حرفه‌ای به توافق برسیم.