خانم دکتر، بفرمایید در پانل دوم سمینار چه موضوعاتی محوریت دارد و میهمانان شما چه کسانی هستند؟ 

با یاد خدا و عرض ادب. در این پانل، مفتخریم که میزبان پروفسور پیتر لوسن (Peter Laussen) از بیمارستان کودکان بوستون و استاد دانشگاه هاروارد هستیم. ایشان به صورت مجازی (Virtual) درباره موضوع « تعهد حرفه‌ای؛ سیستم ها و مردم» سخنرانی خواهند کرد. نکته مهم این است که تعهد حرفه‌ای یک سفر یا یک "Journey" است؛ مسیری که از کلام و کاغذ (On Paper) شروع شده، از ورک‌شاپ‌ها عبور می‌کند و در نهایت باید در محیط کار (Workplace) به مرحله عمل (Action) می‌رسد. پروفسور لوسن بر نقش متقابل سیستم‌ها و افراد در این مسیر تأکید خواهند داشت.

گویا در ترکیب سخنرانان، توجه ویژه‌ای به بدنه جوان هیئت علمی داشته‌اید؟ بله، تلاش ما استفاده از نخبگان جوان و ارزشمند دانشگاه بود. دکتر ایران ملک‌زاده، فوق‌تخصص غدد کودکان نیز در این سمینار درباره ارتقای تعهد حرفه‌ای از طریق «روش‌های ارائه بازخورد موثر و سازنده» صحبت می‌کنند. همچنین دکتر امیرمحمد قربانی به موضوع بسیار کلیدی تعهد حرفه‌ای در «فضای دیجیتال و الکترونیک» و چگونگی ارزیابی رفتار حرفه‌ای در این فضا خواهند پرداخت. بنده هم اگر فرصتی باشد، درباره تفاوت ارزش‌های حرفه‌ای در نسل‌های مختلف، به‌ویژه نسل زد (Generation Z)، مطالبی را ارائه خواهم کرد.

استاد، با توجه به اینکه در آموزه‌های دینی نیز به تعهد به گونه ای ویژه اشاره شده، نقش «عمل» در آموزش اخلاق پزشکی را چگونه توصیف می کنید؟ 

بله، خداوند در سوره صف (آیات ۲ و ۳) می‌فرماید: «لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ»؛ چرا چیزی می‌گویید که به آن عمل نمی‌کنید؟ این یعنی بزرگترین خشم خداوند زمانی است که قول و فعل ما یکی نباشد. آموزش Professionalism با آموزش درمان نارسایی قلب متفاوت است. در اینجا «رفتار معلم» خودِ درس است. ما در ارزیابی‌ها مدلی به نام هرم میلر (Miller's Pyramid) داریم که سطوح "دانستن" تا "انجام دادن" را می‌سنجد. اما از سال ۲۰۱۶، لایه جدیدی به نام "Is" (بودن) به قله این هرم اضافه شده است.

این لایه "Is" یا همان «بودن» که فرمودید، دقیقاً به چه معناست؟ این مرحله یعنی ایجاد «هویت حرفه‌ای» (Professional Identity). یعنی منِ پزشک، نه فقط زمانی که شما من را ارزیابی می‌کنید (در حضور ناظر)، بلکه در خلوت خود نیز به اصول رازداری، صداقت و اولویت دادن به منافع بیمار پایبند باشم. البته معتقدم این لایه "Is" و نیت درونی افراد را به صورت واقعی، فقط خداوند بزرگ می‌تواند بسنجد.

در مورد شکاف نسلی و تفاوت نگاه پزشکان و پرستاران جوان، چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟ ما نباید صرفاً به تقسیم‌بندی‌های غربی (مثل بیبی‌بومرها و جنگ ویتنام) اکتفا کنیم؛ باید جامعه‌شناسی بومی خودمان را داشته باشیم. جالب است بدانید عربستان سعودی برای سال ۲۰۲۵ مطالعه وسیعی انجام داده تا با شناخت انتظارات پرستاران جوان، رضایت شغلی آن‌ها را بالا برده و از مهاجرتشان جلوگیری کند. ما باید به کلام حضرت علی (ع) رجوع کنیم که ۱۴۰۰ سال پیش فرمودند فرزندان خود را به آداب خود مجبور نکنید، چرا که آن‌ها برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند. راهکار ما «گفتگو» و «منتورینگ معکوس» (Reverse Mentoring) است. باید صمیمانه کنار هم بنشینیم، تفاوت نگرش‌ها را درک کنیم و از دانش جوانان استفاده کنیم تا ماندگاری سرمایه‌های انسانی‌مان تضمین شود.

خاطره‌ای از دوران تحصیل دارید که برایتان نماد تعهد حرفه‌ای باشد؟ بله، کتاب گلستانی دارم که از سال ۱۳۵۷ همراه من است. معلم فارسی ما در دبیرستان "هدف"، با وجود اینکه وظیفه رسمی‌اش نبود، تمام گلستان را با عشق به ما آموخت. نه حقوق اضافه می‌گرفت و نه کسی او را مجبور کرده بود. آن «تعهد عملی» باعث شده که من پس از دهه‌ها، هنوز با احترام قلبی از ایشان یاد کنم. تعهد حرفه‌ای یعنی همین؛ اثری که در عمل بر جای می‌گذاریم.

به عنوان حسن ختام، چه پیامی برای همکاران و دانشجویان دارید؟ 

من خودم را بیش از همه نیازمند پند می‌دانم. با الهام از دیباچه گلستان سعدی باید بگویم که عمر مانند برف در آفتاب تموز (تابستان) در حال ذوب شدن است. سعدی می‌گوید «ای که پنجاه رفت و در خوابی...»؛ بنده که از شصت گذشتم، می‌گویم:

ای که شصت رفت و در خوابی / مگر این پنج روزه دریابی.

فرصت خدمت کوتاه است. "خنک آن کس که گوی نیکی برد". امیدوارم همگی بتوانیم از این فرصت اندک برای نیکی به مردم و توشه‌ای برای سرای باقی استفاده کنیم.